We kunnen Nederland radicaal duurzamer en eerlijker maken: vijf voorstellen voor Nederland na Corona
COVID-19 doet de wereld op haar grondvesten schudden. De coronapandemie heeft nu al talloze levens gekost en ontwricht, terwijl hulpverleners keihard werken om zieken te verzorgen en verdere verspreiding te voorkomen. De strijd om de enorme persoonlijke en maatschappelijke verliezen te beperken verdient onze waardering en steun. Tegelijkertijd is het van belang om deze pandemie in een historische context te plaatsen om in de toekomst een herhaling van fouten uit het verleden te vermijden.
Het feit dat COVID-19 inmiddels grote economische consequenties heeft gekregen is mede het gevolg van het dominante economische model van de afgelopen dertig jaar. Dit neoliberale model vereist een steeds maar groeiende circulatie van goederen en mensen, ongeacht de talloze ecologische problemen en de toenemende ongelijkheid die dit veroorzaakt. Gedurende de afgelopen weken zijn de zwaktes van deze groeimachine pijnlijk blootgelegd. Zo zijn we onder meer getuige van grote bedrijven die de hand ophouden op het moment dat de vraag naar hun goederen en diensten ook maar even wegvalt, precaire banen die verloren gaan en een toenemende druk op gezondheidssystemen die sowieso al onder grote druk stonden. Opmerkelijk genoeg bestempelt de overheid nu juist die beroepsgroepen als ‘cruciaal’ die nog niet zo lang geleden moesten strijden voor erkenning en een beter salaris: de medische zorg, de ouderenzorg, het openbaar vervoer en het onderwijs.
Een andere zwakte van het huidige systeem is de verbinding tussen het huidige economische ontwikkelingsmodel, het verlies van belangrijke functies van ecosystemen en biodiversiteit en de mogelijkheden voor ziektes zoals COVID-19 om zich snel te verspreiden. De dramatische gevolgen hiervan zouden drastisch kunnen verergeren als we niet overstappen op een ander vorm van ontwikkeling, voorbij ‘business-as-usual’. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat er jaarlijks 4,2 miljoen mensen sterven aan luchtvervuiling, en dat de gevolgen van klimaatverandering tussen 2030 en 2050 naar verwachting een extra 250.000 doden per jaar zullen veroorzaken. Experts waarschuwen er voor dat in geval van verdere aantasting van ecosystemen er een verhoogde kans is op nieuwe en krachtigere virusuitbraken.
Dit alles vraagt om doortastende maatregelen en het zo snel mogelijk in gang zetten van een post-COVID-19-tijdperk. Hoewel de huidige crisis ook enkele positieve consequenties heeft gehad – zoals de toename van collectieve actie en solidariteit, verminderde vervuiling en broeikasgasemissies – zullen deze veranderingen tijdelijk en marginaal blijken wanneer een bredere politieke en economische omslag niet wordt gerealiseerd. Het is daarom van belang om ons te verdiepen in de vraag hoe de huidige situatie omgezet kan worden in meer duurzame, eerlijke, gezonde, en veerkrachtige vormen van samenleven en ontwikkeling.
Dit beknopte manifest, ondertekend door 170 in Nederland werkende academici die zich bezig houden met internationale ontwikkelingsvraagstukken, presenteert, op basis van bestaand onderzoek en kennis, een vijftal voorstellen voor Nederland na Corona:
1) Vervanging van het huidige ontwikkelingsmodel gericht op generieke groei van het BNP, door een model dat onderscheid maakt tussen sectoren die mogen groeien en investeringen nodig hebben (de zogenoemde cruciale publieke sectoren, schone energie, onderwijs en zorg) en sectoren die radicaal moeten krimpen, gegeven hun fundamentele gebrek aan duurzaamheid of hun rol in het aanjagen van overmatige consumptie (zoals bijvoorbeeld de olie-, gas-, mijnbouw-, en reclamesectoren).
2) Ontwikkeling van een economisch beleid gericht op herverdeling, dat voorziet in een universeel basisinkomen, ingebed in solide sociaal beleid; een forse progressieve belasting op inkomen, winst en vermogen; kortere werkweken en het delen van banen; en erkenning van de intrinsieke waarde van zorgverlening en essentiële publieke diensten zoals onderwijs en gezondheidszorg. 3) Overgang naar een circulaire landbouw, gebaseerd op het behoud van biodiversiteit, duurzame, veelal lokale voedselproductie, vermindering van vleesproductie en werkgelegenheid met eerlijke arbeidsvoorwaarden. 4) Vermindering van consumptie en reizen, met een radicale afname van luxueuze en verspillende vormen, richting noodzakelijke, duurzame en betekenisvolle vormen van consumptie en reizen. 5) Kwijtschelding van schulden, voornamelijk aan werknemers, zzp-ers en ondernemers in het MKB, maar ook aan ontwikkelingslanden (uit te voeren door zowel de rijkere landen als de internationale organisaties zoals IMF en Wereldbank).
Als wetenschappers en betrokken burgers zijn wij overtuigd dat deze stappen zullen bijdragen aan meer duurzame en gelijkwaardige samenlevingen; samenlevingen die beter bestand zijn tegen de schokken en eventuele pandemieën die ons nog staan te wachten. Wat ons betreft is de vraag niet langer óf we deze stappen moeten zetten maar hóe we dat gaan doen.
We kunnen er niet om heen dat deze crisis sommige mensen harder raakt dan anderen. Maar we kunnen de zwaarst getroffen groepen recht doen door beleidshervormingen in te zetten die zorgen dat toekomstige crises deze groepen – en ons allemaal – minder hard zullen treffen en tot minder angst zullen leiden, of mogelijk zelfs een volgende crisis kunnen voorkomen. We roepen politici, beleidsmakers en onze medeburgers met klem op om te helpen deze transitie te verwezenlijken.
Getekend: 1. Murat Arsel, Erasmus Universiteit Rotterdam 2. Ellen Bal, Vrije Universiteit Amsterdam 3. Bosman Batubara, IHE, Delft Universiteit en Universiteit van Amsterdam 4. Maarten Bavinck, Universiteit van Amsterdam 5. Pascal Beckers, Radboud Universiteit 6. Kees Biekart, Erasmus Universiteit Rotterdam 7. Arpita Bisht, Erasmus Universiteit Rotterdam 8. Cebuan Bliss, Radboud Universiteit 9. Rutgerd Boelens, Wageningen Universiteit 10. Simone de Boer, Leiden Universiteit 11. Jun Borras, Erasmus Universiteit Rotterdam 12. Suzanne Brandon, Wageningen Universiteit 13. Arjen Buijs, Wageningen Universiteit 14. Bram Büscher, Wageningen Universiteit 15. Amrita Chhachhi, Erasmus Universiteit Rotterdam 16. Kristen Cheney, Erasmus Universiteit Rotterdam 17. Robert Coates, Wageningen Universiteit 18. Dimitris Dalakoglou, Vrije Universiteit Amsterdam 19. Jampel Dell’Angelo, Vrije Universiteit Amsterdam 20. Josephine Chambers, Wageningen Universiteit 21. Freek Colombijn, Vrije Universiteit Amsterdam 22. Tine Davids, Radboud Universiteit
23. Sierra Deutsch, Wageningen Universiteit 24. Madi Ditmars, Afrika Studiecentrum Leiden 25. Guus Dix, Leiden Universiteit 26. Martijn Duineveld, Wageningen Universiteit 27. Henk Eggens, Royal Tropical Institute 28. Thomas Eimer, Radboud Universiteit 29. Flávio Eiró, Radboud Universiteit 30. Willem Elbers, Radboud Universiteit 31. Jaap Evers, IHE Delft Universiteit 32. Giuseppe Feola, Utrecht Universiteit 33. Milja Fenger, Erasmus Universiteit Rotterdam 34. Andrew Fischer, Erasmus Universiteit Rotterdam 35. Robert Fletcher, Wageningen Universiteit 36. Judith Floor, Open Universiteit en Wageningen Universiteit 37. Des Gasper, Erasmus Universiteit Rotterdam 38. Lennie Geerlings, Leiden Universiteit 39. Julien-François Gerber, Erasmus Universiteit Rotterdam 40. Jan Bart Gewald, African Studies Centre Leiden 41. Sterre Gilsing, Utrecht Universiteit 42. Cristina Grasseni, Leiden Universiteit 43. Erella Grassiani, Universiteit van Amsterdam 44. Joyeeta Gupta, Universiteit van Amsterdam 45. Wendy Harcourt, Erasmus Universiteit Rotterdam 46. Janne Heederik, Radboud Universiteit 47. Henk van den Heuvel, Vrije Universiteit Amsterdam 48. Silke Heumann, Erasmus Universiteit Rotterdam 49. Thea Hilhorst, Erasmus Universiteit Rotterdam 50. Helen Hintjens, Erasmus Universiteit Rotterdam 51. Geoffrey Hobbis, Groningen Universiteit 52. Stephanie Hobbis, Wageningen Universiteit 53. Barbara Hogenboom, Universiteit van Amsterdam 54. Michaela Hordijk, Universiteit van Amsterdam 55. Sabine van der Horst, Utrecht Universiteit 56. Henk van Houtum, Radboud Universiteit 57. Edward Huijbens, Wageningen Universiteit 58. Kees Jansen, Wageningen Universiteit 59. Freek Janssens, Leiden Universiteit 60. Rosalba Icaza, Erasmus Universiteit Rotterdam 61. Verina Ingram, Wageningen Economic Research en Wageningen Universiteit 62. Rivke Jaffe, Universiteit van Amsterdam 63. Shyamika Jayasundara-Smits, Erasmus Universiteit Rotterdam 64. Joop de Jong, Amsterdam UMC 65. Rik Jongenelen, African Studies Centre, Leiden 66. Joost Jongerden, Wageningen Universiteit 67. Emanuel de Kadt, Utrecht Universiteit 68. Coco Kanters, Leiden Universiteit. 69. Agnieszka Kazimierczuk, African Studies Centre Leiden 70. Jeltsje Kemerink-Seyoum, IHE Delft Universiteit 71. Thomas Kiggell, Wageningen Universiteit 72. Mathias Koepke, Utrecht Universiteit 73. Michiel Köhne, Wageningen Universiteit 74. Anouk de Koning, Leiden Universiteit 75. Kees Koonings, Utrecht Universiteit en Universiteit van Amsterdam 76. Stasja Koot, Wageningen Universiteit 77. Michelle Kooy, IHE Delft Universiteit 78. Martijn Koster, Radboud Universiteit 79. Rachel Kuran, Erasmus Universiteit Rotterdam 80. Arnoud Lagendijk, Radboud Universiteit 81. Corinne Lamain, Erasmus Universiteit 82. Irene Leonardelli, IHE Delft Universiteit 83. Maggi Leung, Utrecht Universiteit 84. Yves van Leynseele, Universiteit van Amsterdam 85. Janwillem Liebrand, Utrecht Universiteit 86. Trista Chich-Chen Lin, Wageningen Universiteit 87. Andrew Littlejohn, Leiden Universiteit 88. Mieke Lopes-Cardozo, Universiteit van Amsterdam 89. Erik de Maaker, Leiden Universiteit 90. Žiga Malek, Vrije Universiteit Amsterdam 91. Ellen Mangnus, Wageningen Universiteit 92. Hans Marks, Radboud Universiteit 93. Jemma Middleton, Leiden Universiteit 94. Irene Moretti, Leiden Universiteit. 95. Esther Miedema, Universiteit van Amsterdam 96. Toon van Meijl, Radboud Universiteit 97. Miriam Meissner, Maastricht Universiteit 98. Adam Moore, Radboud Universiteit 99. Tsegaye Moreda, Erasmus Universiteit Rotterdam 100. Oona Morrow, Wageningen Universiteit 101. Farhad Mukhtarov, Erasmus Universiteit 102. Nikki Mulder, Leiden Universiteit 103. Mansoob Murshed, Erasmus Universiteit Rotterdam 104. Paul Mutsaers, Radboud Universiteit 105. Femke van Noorloos, Utrecht Universiteit 106. Martijn Oosterbaan, Utrecht Universiteit 107. Meghann Ormond, Wageningen Universiteit 108. Annet Pauwelussen, Wageningen Universiteit 109. Peter Pels, Leiden Universiteit 110. Lee Pegler, Erasmus Universiteit Rotterdam 111. Lorenzo Pellegrini, Erasmus Universiteit Rotterdam 112. Yvon van der Pijl, Universiteit Utrecht 113. Liedeke Plate, Radboud Universiteit 114. Fernande Pool, Erasmus Universiteit Rotterdam 115. Metje Postma, Leiden Universiteit 116. Nicky Pouw, Universiteit van Amsterdam 117. Crelis Rammelt, Universiteit van Amsterdam 118. Elisabet Rasch, Wageningen Universiteit 119. Marina de Regt, Vrije Universiteit Amsterdam 120. Ria Reis, Leiden Universiteit Medical Center 121. Andro Rilović, Erasmus Universiteit Rotterdam 122. Tobias Rinke de Wit (Universiteit van Amsterdam 123. Claudia Rodríguez Orrego, Erasmus Universiteit Rotterdam 124. Eva van Roekel, Vrije Universiteit Amsterdam 125. Mirjam Ros-Tonen, Universiteit van Amsterdam 126. Martin Ruivenkamp, Wageningen Universiteit 127. Ary A. Samsura, Planologie, Radboud Universiteit 128. Annemarie Samuels, Leiden Universiteit 129. Ton Salman, Vrije Universiteit Amsterdam 130. Younes Saramifar, Vrije Universiteit Amsterdam 131. Federico Savini, Universiteit van Amsterdam 132. Joeri Scholtens, Universiteit van Amsterdam 133. Mindi Schneider, Wageningen Universiteit 134. Lau Schulpen, Radboud Universiteit 135. Peter Schumacher, Utrecht Universiteit 136. Amod Shah, Erasmus Universiteit Rotterdam 137. Murtah Shannon, Utrecht Universiteit 138. Karin Astrid Siegmann, Erasmus Universiteit Rotterdam 139. Sven da Silva, Radboud Universiteit 140. Giulia Sinatti, Vrije Universiteit Amsterdam 141. Lothar Smit, Radboud Universiteit 142. Marja Spierenburg, Leiden Universiteit 143. Rachel Spronk, Universiteit van Amsterdam 144. Antonia Stanojevic, Radboud Universiteit 145. Nora Stel, Radboud Universiteit 146. Marjo de Theije, Vrije Universiteit Amsterdam 147. Louis Thiemann, Erasmus Universiteit Rotterdam 148. Lisa Trogisch, Wageningen Universiteit 149. Wendelien Tuyp, Vrije Universiteit Amsterdam 150. Esther Veen, Wageningen Universiteit 151. Lieke van der Veer, Radboud Universiteit 152. Courtney Vegelin, Universiteit van Amsterdam 153. Hemalatha Venkataraman, Radboud Universiteit 154. Willemijn Verkoren, Radboud Universiteit 155. Gerard Verschoor, Wageningen Universiteit 156. Hebe Verrest, Universiteit van Amsterdam 157. Bas Verschuuren, Wageningen Universiteit 158. Mark Vicol, Wageningen Universiteit 159. Oanne Visser, Erasmus Universiteit